Paula López: «Achtu At» (poesía/canción)

La más conocida poeta náhuat de El Salvador (lo que equivale a una invisibilidad con nombre), la nantzin Paula López (enero 27, 1959), de Witzapan (Santo Domingo de Guzmán, Sonsonate), falleció el 15 de abril de 2016. En este video canta uno de sus más bellos poemas, cautivador y nostálgico, escrito en memoria de su madre.

Paula López
La Zebra | #4 | Abril 15, 2016

Achtu at

An se mes wetzki se achtu at.
An se mes wetzki se achtu at.
Nujme kan tinejnemit
timunamikit wan kwajkwawit
tentuk tentuk wan ijiswat selek.

Nunan ninemi nin
pal nitakwika ishpan muish;
nunan ninemi nin
pal nitakwika tik mutakakalis.

Tesu ninemi nusel:
nikilwij ne ejekat ma wiki nuwan
pal kiane kwak nitakwika
ne ejekat kiawiltia mutzunkal.

Tesu ninemi nusel:
nikilwij ne ajwich ma wiki nuwan
pal kiane kwak nitakwika
ne ajwich muatzelwi mujpak taja.

Tesu ninemi nusel:
nikilwij ne metzti ma wiki nuwan
pal kiane kwak nitakwika
ne metzti nechtawilua.

An shikita!
Ken muatzelwij ne ajwich tik ne iswat selek.
An shikita! ken shipinua!

Tay timunekit?
Tes’ tatka timunekit…

Tay timunekit?
Tes’ tatka timunekit…

Paula López.jpg
Nantzin Paula López, poeta y cantante indígena. Foto: The Fire Theory.

Versión en español

Primera lluvia

Hace un mes, cayó la primera lluvia.
Hace un mes, cayó la primera lluvia.
A dondequiera que caminemos
nos encontramos con los árboles
colmados de hojas verdes.

Madre, yo estoy aquí,
para cantar frente a tus ojos.
Madre, yo estoy aquí,
para cantarte al oído.

No estoy sola.
Le dije al viento que venga conmigo
para que así, mientras canto,
el viento juegue con tu pelo.

No estoy sola.
Le dije al rocío que venga conmigo
para que así, mientras canto,
el rocío caiga sobre ti.

No estoy sola.
Le dije a la luna que venga conmigo
para que así, mientras canto,
la luna te alumbre.

¡Mira!
¡Cómo cae el sereno sobre las hojas verdes!
¡Mira! ¡Cómo te acaricia el rocío!

¿Qué necesitamos?
Nada necesitamos.

¿Qué necesitamos?
Nada necesitamos.

Texto traducido por Alan R. King,
y revisado por Jorge Ávalos.


Ficha técnica del video

  • Texto e Interpretación: Paula López
  • Traducción: Alan R. King
  • Dirección y edición: JM Castillo
  • Producción y cámaras: Alberto Cruz y Walter Alvarado.
  • Filmado en: Santo Domingo de Guzmán. Sonsonate, El Salvador.
  • Una Producción de: WILD Films.